آیت الله “محسن اراکی” دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی عصر روز سه شنبه در آخرین نشست از هفته بزرگداشت شهید صدر که در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد، طی سخنانی با اشاره به موضوع فقه نظام اظهار داشت: ما دو نوع فقه داریم یکی فقه فردی و دیگری فقه نظام که از آن به فقه کلان نیز تعبیر می شود.
آیت الله اراکی با بیان اینکه تبیین رفتار مکلف را فقه می گویند، اظهار داشت: دو نوع مکلف داریم یکی مکلف فردی و دیگری مکلف جمعی یا به عبارت دیگر برخی تکالیف مربوط به فرد است و برخی تکالیف مربوط به رفتار جمعی و مسائل جامعه است.
وی افزود: تکالیف جمعی تکالیفی است که به رفتار جمعی تعلق دارد و از جمله این رفتار ها تأسیس حکومت است بنابراین تشکیل حکومت یک رفتار جمعی است.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب اظهار داشت: اگر جامعه ای بخواهد به جامعه ای واحد تبدیل شود باید یک مرکزیت داشته باشد که این مرکزیت ، فرماندهی آن جامعه را بر عهده می گیرد و جامعه نیز علاوه با اطاعت او را یاری و نصرت نیز می کند.
وی تأکید کرد: جامعه زمانی واحد می شود که یک اراده واحد بر آن حاکم شود. وقتی فرمانروایی واحد در یک جامعه شکل بگیرد مردم آن جامعه نیز از فرمانروا اطاعت می کنند و او را یاری می نمایند.
آیت الله اراکی با اشاره به آیات «واذكروا نعمة الله عليكم وميثاقه الذي واثقكم به إذ قلتم سمعنا وأطعنا واتقوا الله إن الله عليم بذات الصدور»(آیه ۷ سوریه مائده) و « إِنَّ اللّهَ اشْتَرَى مِنَ الْمُؤْمِنِينَ أَنفُسَهُمْ وَأَمْوَالَهُم بِأَنَّ لَهُمُ الجَنَّةَ يُقَاتِلُونَ فِي سَبِيلِ اللّهِ فَيَقْتُلُونَ وَيُقْتَلُونَ وَعْدًا عَلَيْهِ حَقًّا فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنجِيلِ وَالْقُرْآنِ وَمَنْ أَوْفَى بِعَهْدِهِ مِنَ اللّهِ فَاسْتَبْشِرُواْ بِبَيْعِكُمُ الَّذِي بَايَعْتُم بِهِ وَذَلِكَ هُوَ الْفَوْزُ الْعَظِيمُ» آیه( ۱۱۱سوره توبه)، اظهار داشت: در این دو آیه به دو میثاق اطاعت و نصرت و یاری اشاره شده است و اگر این دو پیمان در جامعه ای شکل بگیرد آن جامعه یک جامعه واحد خواهد شد .
وی اظهار داشت: حتی در حکومت های غیر اسلامی نیز دو ویژگی و پیمان اطاعت و نصرت وجود دارد برای نمونه در جامعه امریکا که کاملا نقیض و متضاد جامعه اسلامی است نیز این دو پیمان وجود دارد.
آیت الله اراکی با اشاره به ویژگی های فرمانروا در ولایت فقیه، اظهار داشت: فرمانروا باید دانا به عدل و عادل باشد تا فرمان عادلانه بدهد بنابراین با این فرمانروا می توان وارد دو پیمان اطاعت و نصرت و یاری شد.
وی با بیان اینکه وقتی پیمان با فرمانروا بسته شد و یک جامعه واحد شکل گرفت یک شخصیت جمعی به وجود می آید، اظهار داشت: ایجاد حکومت یک رفتار و تکلیف جمعی است و همانطور که ایجاد حکومت یک رفتار جمعی است ایجاد نظام اقتصادی در آن حکومت نیز یک رفتار اجتماعی می باشد.
دبیر کل مجمع جهانی تقریب در ادامه با انتقاد از نبود اقتصاد اسلامی در جامعه، اظهار داشت: یکی از مشکلات جامعه ما این است که اکثریت افراد آن اهل نماز و مسجد هستند و به صورت فردی انسان های مؤمنی هستند اما آن اراده جمعی که بخواهد آنها را یکی کند تحت تأثیر امواج بیرونی و نظام های بین المللی است و برای نمونه، نظام های بین المللی هستند که اراده جمعی ما را در راستای اقتصاد هدایت می کند و در نتیجه جامعه با اقتصاد اسلامی همراه نمی شود.
وی تأکید کرد: ما با جمع کردن عقود فردی اسلامی نمی توانیم نظام بانکداری اسلامی داشته باشیم بانک اسلامی قواعد خاص خود را دارد. بانک یک پدیده اجتماعی است و مقوله بانکداری مربوط به نظام اقتصاد اسلامی است و نباید آنرا فقط در اجرای برخی عقود فردی خلاصه کرد.
آیت الله اراکی با اشاره به جایگاه بلند شهید صدر، اظهار داشت: ما باید جایگاه ویژه شهید آیت الله سید محمد باقر صدر را پاس بداریم. ایشان اولین فقیهی بود که بحث فقه نظام را برای اولین بار مطرح کرد.
لازم به ذکر است، ویژه برنامه‌های ایام سالگرد شهادت شهید صدر، که از ۱۹ فروردین در دانشگاه امام صادق(ع) آغاز شده است عصر سه‌شنبه، ۲۴ فروردین با سخنرانی آیت‌الله محسن اراکی پایان یافت. آیت‌الله محسن اراکی از شاگردان شهید صدر و از ادامه‌دهندگان مکتب فکری و فقهی او است و در دروس خارج فقه و اصول خود که در عرصه‌های نو و مورد نیاز علوم انسانی همچون “فقه نظام سیاسی اسلام”، “فقه نظام اقتصادی اسلام”، “فقه فرهنگ” و “فقه نظام عمران شهری” برگزار می‌شود با بهره‌گیری از روش فقهی و نوآوری‌های استاد خود که “فقه نظام” یکی از مهم‌ترین آنها است، در مسیر تأمین نیازهای علمی جامعه اسلامی گام برمی‌دارد.
مرجع:تنا
