هشتاد و دومین نشست علمی از سری نشست‌های علمی پژوهشگاه مطالعات تقریبی، و اولین نشست از سلسله‌نشست ویژه حج و برائت از مشرکین با موضوع حج و برائت از مشرکین از دیدگاه امامین انقلاب با حضور پژوهشگران و علاقه‌مندان حوزه‌های قرآنی و با ارائه حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی گنج‌بخش مدیر مؤسسه لوح و قلم برگزار شد.
در این نشست ابتدا دبیر جلسه جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین سلمان نگهبان ضمن خوشامدگویی به مخاطبین حاضر و برخط اظهار داشتند نظر به تأکید امام خامنه‌ای مبنی بر اینکه حج امسال باید حج برائت از مشرکین باشد، سلسله‌نشست‌هایی برنامه‌ریزی شده است تا با استفاده از اساتید محترمی که نسبت به موضوع فعالیتی علمی داشته‌اند بهره‌مند شویم. انقلاب اسلامی از ابتدا برائت از مشرکین را سرلوحه کار خود قرار داده و در رأس مشرکین آمریکا و اسرائیل هستند. در مواجهه آنها متأسفانه بزرگ‌ترین مانع بیداری امت اسلام و اتحاد آنها در برائت از مشرکین، برخی از رهبران و حکومت‌های کشورهای اسلامی بوده‌اند. به یاری خدا علی‌رغم تلاش این حکومت‌ها، جهان بیدار شده است و سزاوار است که از این بیداری برای اتحاد مسلمانان حسن بهره‌برداری و استفاده صورت پذیرد. این سری از نشست‌ها به‌منظور آگاهی از حدود و ثغور و چگونگی برائت از مشرکین برگزار می‌گردد.
سپس جناب حجت‌الاسلام‌والمسلمین گنج‌بخش مدیر مؤسسه لوح و قلم در تبیین موضوع اظهار داشتند:
اعتقاد مقام معظم رهبری این است که از زمان غیبت صغری و تا زمان ظهور هم شخصیتی مانند حضرت امام نداشته‌ایم و نخواهیم داشت و نیز گفته‌اند: بیان امام خمینی (ره) نقشۀ راه ما را امام مشخص کرده است و ما از این به بعد با هیچ چالشی مواجه نخواهیم شد مگر اینکه از راه امام و کلام امام راه‌حل آن را خواهیم داشت.
ما در این مقال به دنبال تبیین دیدگاه هستیم، نه در مقام بیان راه اجرا. عدم تفکیک این دو مقال موجب نارسایی در فهم دیدگاه و یا نرسیدن به راه صحیح اجرا می‌شود. لازم به ذکر است که بسیاری از مطالبی که در دیدگاه و نظر وجود دارد، در مقام اجرا در شرایطی به دلیل وجود موانعی قابل‌اجرا نیست.
برخی از مطالبی که حضرت امام خامنه‌ای با نگاه آرمانی و باتوجه‌به مقام اجرا در موضوع حج مطالبه کرده‌اند عبارت‌اند از:
حج تنها فرصت ابراز مؤثر است. حج تنها فرصت انقلاب اسلامی در عرصه تبلیغ بین‌الملل است و اگر حکام سعودی می‌توانستند کاری کنند که پای ما به حج نرسد و نرویم می‌کردند. حج فرصتی مغتنم و بی‌بدیل برای معرفی ارزش‌های اسلام و انقلاب است.
دلیل این فرمایش این است که تنها در حج است که با توده مردم بدون واسطۀ حکومت‌ها مواجه می‌شویم و این فرصتی است که حتی در تریبون سازمان ملل هم وجود ندارد.
ایشان نگاه منفعلانه در حج ندارند؛ بلکه نگاهی تهاجمی با روحیه انقلابی‌گری دارند. گوشه‌هایی از این نگاه تهاجمی عبارت‌اند از:
به نظر من در حج بلکه در خود مسجدالحرام هم باید مهر گذاشته شود. حج مال ماست. میراث متقین است. باید واقعاً نیتمان این باشد که حج را فتح کنیم. منظور ما از فتح حج، فتح مکه نیست. حاجی را آماده کنید برای ایجاد چالش و بحث علمی در حج، جزوه و کتاب آماده کنید.
ایشان فرموده‌اند: «حقیقت قضیه این است که حج متعلق به ماست. اصلاً حج میراث متقین است. متقین کجایند؟ متقین در این کشورند. نه اینکه در کشورهای دیگر مسلمان و آدم باتقوا نیست – چرا هستند – اما خط و راهشان غلط است. جمع و فئۀ مؤمنه‌ای که در راه پیامبر و ائمه حرکت می‌کنند، در دنیا چه کسانی هستند؟ همین مردمی که در ایران زندگی می‌کنند. بالاخره حج متعلق به این‌هاست. حج، میراث این ملت و میراث این انقلاب و متعلق به آن است.»
با این نگاه تهاجمی و این مطالبه رهبری که یک نگاه سازمانی و تشکیلاتی است، باید دست‌اندرکاران حج اعم از روحانی کاروان، مدیریت کاروان، سازمان حج و بعثه از این نگاه حمایت کنند. عقب‌نشینی‌های بی‌وجه و منفعلانه معنی ندارد. این درست نیست که یک حاجی به جرم در دست‌گرفتن عکس حاج‌قاسم سلیمانی ۸۰ روز در زندان سعودی باشد و بعد از آن دستگاه دیپلماسی به فکر حل مشکل بیافتد.
وجه جمع این نگاه تهاجمی تبلیغی با وحدت چیست؟
دو بال و بازوی لازم در حج ابراهیمی برائت و اتحاد هستند که نمی‌توانند از هم جدا شوند و لازم و ملزوم یکدیگرند. برائت است که مستلزم اتحاد مسلمین است و اصطکاکی با هم ندارند. برخی رفتارهای چالش‌انگیز ربطی به برائت ندارد؛ مانند توهین و جسارت به مقدسات سایر مذاهب که بر فتوای ایشان جایز نیست و ربطی به برائت هم ندارد. مفاد برائت در حج ابراهیمی که مدنظر احیاگران حج ابراهیمی است مشخص است و ربطی به مسائل تاریخی خاص ندارد. اینکه برخی کوته‌نظران برائت را منحصر می‌کنند به افرادی در هزار و اندی سال پیش انحراف در برائت است.
در مسائلی که حتی ممکن است حاشیه ایجاد کند؛ مانند مهر گذاشتن، گفته‌اند تقیه لازم نیست. تربت و خاک قدر متیقن از مایصح علیه السکوت است نزد مذاهب مختلف. اگر شبهه‌ای دارند در مورد آن باید جواب داده شود. نگاه تشکیلات باید به‌گونه‌ای باشد که حاجی ما این آگاهی را داشته باشد که جواب شبهه را بداند و دیگران را توجیه کند. این نگاه می‌گوید به‌جای ترساندن حاجی از درگیرشدن با مأمور تبلیغی سعودی، حاجی را باید تجهیز فکری کرد جهت گفتگو با مأمور سعودی. هم طلبه و دانشجو و هم کسانی که از حاجیان استعداد بحث‌کردن دارند. حج منزوی و منفعل که می‌گوید اگر به امام زمانتان هم جسارت کردند سرتان را پایین بیندازید، با آنچه مطلوب مقام معظم رهبری است بسیار فاصله دارد.
ایشان می‌فرماید: امام پایه‌گذار حج ابراهیمی بود. ما قبل از انقلاب حج نداشتیم. کما اینکه نماز و روزه و زکات نداشتیم. این همان لیلة القدری است که بهتر از الف شهری است که لیلة القدر در آن نیست. لیلة القدر زمانی است که حاکمیت اسلامی مستقر شود و انقلاب لیلة القدر این حرکت است. همان‌گونه که قبل از انقلاب نماز بی ولایت مستقر بود حج هم خالی از روح بود؛ لذا امام نه فقط یک بنیان‌گذار یک ساختار سیاسی است؛ بلکه بنیان‌گذار نماز و حج و عبادات ولایی است. فرد ولایی و جامعه ولایی کسی است که ولی منصوب الهی را با نام یا نشان می‌شناسد و برای تحقق ولایت او شبانه‌روز تلاش می‌کند. فقط شناخت کافی نیست؛ بلکه تلاش برای ولایت او لازم است.
ایشان معتقدند که برائت روح حج ابراهیمی است و توحید و اتحاد با برائت و سیاست ملازم‌اند.
اولین پیام حج ایشان در سال ۱۳۶۸ می‌فرماید: «حجّ ابراهیمى و محمّدى (صلّى ا‌لله علیه و آله و سلّم) و حجّ علوى و حسینى (علیهما السّلام) آن است که در آن، توجّه به خدا و پناه بردن به حکومت و قدرت او با پشت کردن به قدرت طواغیت و جبّاران همراه باشد.»
اگر در انجام حج قصد غیر خدا کند، ریا نموده و توحید در تقدیسش مشکل پیدا می‌کند. اما بال دیگر توحید علاوه بر لله بودن عبادت این است که باید همراه با اطاعت باشد. در هر مرحله‌ای اطاعت غیر خدا انجام شود، توحید دچار مشکل می‌شود.
منظور از عدم اطاعت از غیر خدا قطع رابطه با دیگران نیست؛ لذا فرمودند اگر زمانی تصور شود که آمریکا از خوی درندگی دست بردارد و ما از جانب او برای برهم‌زدن انسجاممان احساس خطر نکنیم، دیگر شیطان بزرگ نیست و ما با او ارتباط خواهیم گرفت. پس ارتباط ربطی با برائت ندارد.
از جمله مسائل اساسی و مورد تأکید ایشان این است که از اصول به‌هیچ‌عنوان و هیچ ملاحظه‌ای تعدی نشود. از جمله اصولی که مورد تأکید ایشان است، روشنگری علیه دشمن است. از جمله موارد روشنگری‌های لازم، روشنگری علیه وهابیت و طرد عناصر تکفیری از درون جامعه اسلامی است. مرزبندی با دشمن یعنی برائت. مواظبت از مرزها و عقبه‌ها و روزنه‌های نفوذ لازمه مرزبندی است. شعاری که داده می‌شود نمادین است برای خودمان تا مرزها را فراموش نکنیم. اذانی که خطری برای دشمن ندارد این اثری ندارد و حافظ مرز نیست. اگر به لوازم توحید پایبند نباشیم نشان این است که این توحید بی‌روح است.
در پیام حج سال ۱۳۹۹ می‌فرماید: «حج رزمایش قدرت در برابر مستکبرانی است که کانون فساد و ظلم و ضعیف‌کشی غارت‌گری‌اند. و امروز جسم و جان امت اسلامی ازستمگری و خباثت آنها آزرده و خون آلود است. این همان است که امام راحل خمینی کبیر آن را حج ابراهیمی نامیده است.
برائت را محل تجلی ابراز متحدانه صف‌بندی در مقابل این مستکبران می‌داند.
