در حدود نیم قرن پیش، شیخ محمود شلتوت، كه در رأس روحانیت اهل سنت قرار داشت، در فتوای خویش جواز پیروی از فقه مذهب جعفری را عرضه كرد و خواستار همدلی بیش‌تر مسلمانان شد. از آن زمان حركت « تقریب مذاهب» شكل گرفته و امروزه به راهبردی تأثیرگذار بدل شده است. دانشمندان و عالمان مسلمان، پس از وضع مبانی و تبیین ریشه‌های دینی و ضرورت رشد و ریشه‌دار كردن آن در وجدان مسلمانان، مقالات متعددی نوشتند. اینان معتقدند با ملاحظه‌ی برخی اصول از جمله ایمان به اصول اعتقادی اسلام، التزام كامل به تمامی ضروریات و اركان اسلامی و نیز قرآن و سنت می‌توان مسلمانان را گرد هم آورد. این کتاب در حقیقت مجموعه ای است از فتاوای علماء و صاحب نظران فقهی مذاهب گوناگون اسلامی در خصوص این سؤال« اطلاق امت اسلامی بر اتباع مذاهب دیگر اسلامی اعم از شیعه، فرق چهار گانه اهل سنت، زیدیه، ظاهریه، ابازیه ودیگران که اصول دین مبین را معتقدند چسیت؟ و آیا تکفیر فرق مذبور جایز است یا خیر؟ و اصولا حدود تکفیر در عصر حاضر چگونه است؟ »  این سوال را هشت نفر از علمای شیعه پاسخ گفته اند و سیزده نفر از علمای اهل سنت و سه نفر از علمای زیدیه و یک نفر از علمای ابازیه، فتاوی در خصوص سوال فوق بالاجماع فرق اسلامی را از امت اسلامی دانسته اند و تکفیر آنان در هیچ شرایطی جایز ندانسته اند.

این کتاب دارای یک مقدمه و پنج فصل است. در مقدمه، مؤلف، صادر کنندگان فتاوی را از برجسته ترین فقها و مجتهدان می دانند. فتاوی گرد آوری شده نیز با مصلحت اندیشی و ملاحظات سیاسی و تحت تأثیر منافع زود گذر صادر نشده است، هر چند که زمینه فتوا در شرایط اجتماعی ـ سیاسی فراهم می شود.

فصل اول: تحت عنوان درآمدی بر تقریب مذاهب اسلامی، شامل دو مقاله؛ « مذاهب اسلامی از اختلاف تا ائتلاف» نوشته حضرت آیت الله محمد علی تسخیری، واقع گرایی اسلامی، مبانی وحدت و نقش آفرینی آن، اختلافات فکری و ضوابط آن، و اختلافات مذهبی را تجزیه و تحلیل کرده اند.  ایشان هم چنین آسیب پیش فرض‌های مجتهد بر روند اجتهاد و راه‌های جلوگیری از آن را متذکر شده اند. هم چنین به مذاهب فراموش شده و ظهور مذاهب مختلف اسلامی پرداخته اند و اختلاف در مذاهب را باعث رشد فکری و تعالی تمدن اسلامی برشمرده اند منتها آن چه این پدیده را به شکلی منفی در مسیر تارخی مسلمانان جلوه داده است، تغییر آن به سوی طایفه گرایی تنگ نظرانه بوده است. به اعتقاد  وی تقریب مذاهب ریشه در کهن ترین دوران‌های اسلامی دارد و سر زندگی خود را مدیون اصول شریعت اسلامی است. در ادامه مباحث پایه‌های تقریب اصول و ارزش‌های شایسته تقریب، نقش دانشمندان و اندیشمندان را در روند تقریب مورد تحلیل قرار داده اند. مقاله دوم، « پیش نویس سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب» از علامه محمد مهدی شمس الدین . در این مقاله مرحوم شمس الدین نوع اختلافاتی که مانع وحدت و تضعیف انسجام است را بررسی می کند و گفتمان وحدت را در اعتقادات و احکام می جوید. به نظر وی باید در اختلافات شیوه ای پیش گرفت که در فرهنگ سازی عمومی، وقایع تاریخی و پیامد‌های سیاسی آن، وحدت امت مراعات شود و از هر امری که به جدایی و پراکندگی بیانجامد، پرهیز شود. سپس وی برای به رسمیت شناختن مذاهب اسلامی از طرف دیگر مسلمانان، راه کارهایی ارائه می دهد و مشکلات تبشیر را در داخل جوامع اسلامی بر می شمرد. به نظر ایشان در همه موسساتی که بر پایه اندیشه تبشیری و تبلیغات مذهبی به وجود آمده اند باید تجدید نظر کرد، زیرا بسیاری از شعار‌های آنان سدّ را تقریب و وحدت است. علامه شمس الدین تشکیل جمعیت وحدت و تقریب بین مذاهب اسلامی را به منظور ارتباط با مراکز فقهی و فکری در جوامع اسلامی سوق می دهد و معتقد است که جامعه الازهر از همه راه‌ها مستقیم تر است تا این جمعیت بتواند اقدامات خود را به ظهور برساند بر مبنای این سند تأسیسی جمعیت وحدت و تقریب باید مجله ای جهانی به زبان‌های زنده دنیا به ویژه زبان‌های اسلامی انتشار دهد و کنفرانس‌های علمی تحقیقاتی و سمینار‌های وحدت اسلامی برپا نماید و برای گشایش باب فقهی بین مذاهب اسلامی تلاش کند و مراکز آموزشی و دانشکده‌های الهیات تأسیس نماید و از اختلافات سیاسی که ریشه‌های طائفه ای مذهبی دارند پرهیز نمود. علم کلام جدید با موضوع وحدت که ریشه در قرآن و سنت دارد ترویج یابد به نظر وی همچنین وحدت اسلامی شامل وحدت با غیر مسلمانان (گفتگوی ادیان و تمدن‌ها) نیز می شود. در این مقاله سپس مبانی سند تأسیسی جمعیت وحدت وتقریب مورد بررسی قرار می گیرد. فصل دوم: بیانیه‌های گروهی علما و اندیشمندان مسلمان پیرامون تعدد مذاهب: شامل بخش‌های زیر است:« استراتژی مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی»  که دارای طرحی جامع و برنامه‌ریزی شده جهت رسیدن به آرمان‌ها و اهداف این مجمع است و به تأیید اعضای مجمع رسیده است؛ « پیش نویس منشور وحدت اسلامی» که به پیشنهاد مقام معظم رهبری و توسط کمیته ای از صاحب نظران در امر تقریب و وحدت اسلامی و با بهره گیری از تجربیات آماده گردید تا مبنای حرکت و تعامل پیروان مذاهب اسلامی باشد؛ متن « بیانیه کنفرانس بین المللی حقیقت اسلام و نقش آن در جامعه معاصر» که در امّان، پایتخت اردن هاشمی برگزار شد به همراه اسامی شخصیت‌ها و علمای تأیید کننده آن، « مجمع علما و اندیشمندان مسلمان» گزارش اجلاس مقدماتی نشست فوق العاده سران سازمان کنفرانس اسلامی در مکه مکرمه به همراه اسامی شرکت کنندگان؛ « اولین کنفرانس بین المللی مذاهب اسلامی و چالش‌های معاصر» که توسط دانشگاه آل البیت اردن برگزار گردید به همراه اسامی شرکت کنندگان« برنامه ده ساله رویارویی با چالش‌های امت اسلامی در قرن بیست و یکم» که در سومین دوره فوق العاده کنفرانس سران اسلامی در مکه مکرمه به تصویب رسید؛ متن« قطعنامه شماره ۲۸/۳۴، وزرای خارجه کشور‌های عضو سازمان کنفرانس اسلامی» که در سی و چهارمین اجلاس وزرای خارجه کشور‌های عضو سازمان کنفرانس اسلامی ( اجلاس صلح، پیشرفت و هم نوایی) در اسلام آباد پایتخت پاکستان برگزار شد.

فصل سوم؛ فتاوای فقهای مذاهب اسلامی پیرامون ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء: که شامل: «فتاوای فقهای عظام و مراجع شیعه پیرامون ملاک‌های اسلام و شرایط فتوا» که برخی از آنها عبارت اند از: فتوای حضرت آیت الله خامنه ای (مدظله العالی)؛ فتوای حضرت آیت الله العظمی سیستانی (مدظله العالی)؛ فتوای حضرت آیت الله فاضل لنکرانی (رحمة الله علیه)؛ فتوای حضرت آیت الله محمد علی تسخیری (دام عزه) و…؛« فتاوای علمای اهل سنت، پیرامون ملاک‌های مسلمان بودن و شرایط فتوا دادن» که برخی از آنها عبارت اند از: فتوای شیخ محمود شلتوت ـ  فتوای شیخ جادالحق علی جادالحق ـ دکتر شیخ محمد سید طنطاوی، فتوای دکتر شیخ یوسف قرضاوی ـ فتوای شیخ احمد کفتارو ـ فتوای شورای عالی امور دینی ترکیه-…، «فتاوای علمای زیدیه درباره ملاک‌های مسلمانی و شرایط افتاء» از قبیل: فتوای شیخ ابراهیم بن محمد الوزیر- فتوای شیخ محمد بن محمد بن اسماعیل المنصور- فتوای شیخ حمود بن عباس بن عبدالله المؤید؛ فتوای شیخ احمد بن حمد خلیلی، مفتی کل سلطنت نشینی عمان و اباضیه جهان که مؤسسه آل البیت اردن، پیش از برگزاری کنفرانس بین المللی اسلامی و صدور بیانیه پایانی آن، درباره اصول و ضوابط مسلمان بودن و شرایط افتاء از برخی از فضلای بزرگ مذاهب مختلف اسلامی سؤال کرده بود و اساس و مبنای بیانیه امّان، پاسخ هایی است که رهبران بزرگ مذهبی فرق اسلامی به پرسش‌ها داده اند. فصل چهارم؛ پاسخ به کج اندیشان: که شامل دو بخش زیر است: پاسخ آیت الله مکارم شیرازی به فتوای ۳۸ تن از علمای وهابی مبنی بر تکفیر شیعیان و جواز قتل آنان؛ و متن نامه آیت الله تسخیری به جمعی از علما و اندیشمندان جهان اسلام جهت نظر خواهی در خصوص فتوای فوق الذکر و پاسخ علمای جهان اسلام به نامه ایشان و محکوم کرن فتوای تکفیری عبدالله الجبرین.

فصل پنجم؛ پیوست ها، شامل: متن منشور مکه معظمه، پیرامون اوضاع جاری عراق و اسامی امضا کنندگان این منشور؛ و بیانیه جمعی از فضلای حوزه علمیه قم، پیرامون اوضاع جاری عراق و مسائل منطقه و اسامی امضا کنندگان آن است. یادآور می گردد: کتاب حاضر ترجمه فارسی کتاب« التعددیه‌المذهبیه فی‌الاسلام و آراء‌العلماء فیها» و افزودن برخی بیانیه‌ها، اسناد و مقالات است.