سبب شناسی تغییر فتوا در عصر حاضر

موضوع:

فقه و اصول

نویسنده: یوسف قرضاوی

سال چاپ: 1389

معرفی:

در این نوشتار اسباب و علل تغییر فتوای علمای دینی بر اساس شرایط حاکم در جامعه از لحاظ زمانی و مکانی و موقعیت فرهنگی و اجتماعی مردم مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. نویسنده که خود از علمای تاثیر گذار در زمینه تقریب مذاهب اسلامی و رئیس رییس اتحادیه جهانی علمای مسلمان می باشد، بر این باور است که علمای مسلمان در هر زمان و مکانی مأموریت خاصی دارند باید با توجه به شرایط جامعه جلوی انحراف دینی مردم را بگیرند و عوامل به وجود آوردن اضطراب و گرفتاری مردم را شناسایی و برای حل آن بکوشند و این موضوع حساسیت و سنگینی مسئولیت علمای دینی را دوچندان می کند. وی با توجه به چالش هایی که جهان اسلام از لحاظ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی امروز با آن مواجه است و فرهنگ و تمدن اسلامی آشکارا از سوی دشمنان اسلام آماج حمله‌های سهمگین تبلیغاتی قرار گرفته است، به ضرورت مقاومت و اتحاد مسلمانان و علمای مسلمان در قبال این حملات فرهنگی دشمن اشاره کرده و ضرورت اتحاد هرچه بیش تر علمای اسلام و اتخاذ مواضع هم سو و به دور از اختلاف و چند دستگی توسط آنان را مورد تأکید قرار داده است. وی یکی از مسائلی که به بحران‌های دینی و فرهنگی مسلمانان لطمه سنگینی وارد می کند را مسئله فتوا و شرایط مفتی ارزیابی کرده و معتقد است که فرد مفتی باید ضوابط علمی و مقتضیات زمان و مکان برای صدور فتوی را رعایت کند و از وسایل ارتباط جمعی قوی برای ترویج مسائل دینی استفاده نماید. نویسنده در مقدمه کتاب به تغییر فتوا در شریعت اسلامی و مشروعیت آن اشاره کرده و دلایل شرعی از قرآن کریم و سنت نبوی مبنی بر جواز دگرگونی در فتاوا بر اساس مصالح مسلمین اشاره کرده و شیوه و سیره عملی صحابه پیامبر اسلام (ص) را در تغییر فتوی بررسی نموده و عوامل و اسبابی که موجب تغییر فتاوای علما و فقها می شوند مانند تغییرات مکانی، تغییرات زمانی، ایجاد تغییرات عمده در عرف و اجتماع، تغییر در داده‌ها و اطلاعات، دگرگونی نیاز‌های مردم به ویژه در عصر کنونی که اوج تکنولوژی است، تغییر در توانایی‌ها و امکانات مردم، عمومیت یافتن یک مسأله فقهی در یک زمان و مکان خاص، مبتلی به بودن و مستحدثه بودن مسائل فقهی، تغییر در اوضاع اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و فرهنگی مردم و تغییر اندیشه‌ها و دیدگاه‌های مردم نسبت به مسائل دینی و اجتماعی را مورد شرح و بررسی قرار داده است. از دیدگاه نویسنده علم به این قبیل مسائل به یک مفتی کمک می کند تا فتوای صحیحی با توجه به شرایط زمان و اجتماع خویش ارائه دهد به گونه ای که از آن که علمای سلف به آن توجه نموده اند غفلت نورزیده و مواردی که موجب تغییر فتوی می شود را نیز از لحاظ عرفی و اجتماعی درک کند و با توجه به اطلاعات و داده‌های درست اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مانور شایسته ای در تغییر موضع گیری فقهی خویش انجام دهد و گره‌های کور فقهی جامعه معاصر را از پیش رو بردارد و هم زمان هم به واقعیات جامعه خویش و هم به احکام شرعی به صورت یک جا توجه نماید. از نظر نویسنده این شیوه تغییر در فتوی بر اساس شرایط پیش آمده با قرآن، سنت و عقل سلیم هیچ منافاتی ندارد.

لطفاً جهت تهیه کتاب با شماره‌ تلفن های زیر تماس حاصل فرمائید.
۰۹۱۲۸۵۲۱۵۷۱
۰۲۵-۳۷۷۱۱۳۸۸